GESLACHTSBEPALING BIJ VOGELS Beste liefhebbers, Om vogeltjes te kweken is het uiteraard belangrijk om over een koppeltje te beschikken, namelijk een man en een pop. Bij sommige soorten kunnen wij onmiddellijk het geslacht bepalen via de uitwendige kenmerken. In dit geval vertonen man en pop dan een verschillend kleurpatroon in de bevedering. Maar soms is dit niet het geval en moeten we andere (of medische) methodes aanwenden. Het is natuurlijk aan de liefhebber om te beslissen of hij een positief voordeel kan halen uit de beschreven methodes. Soms kan een nauwkeurige observatie van de betrokken exemplaren ook enig uitsluitsel brengen. DE DNA-TEST Deze relatief nieuwe methode is ondertussen al enkel jaren ingeburgerd. Het resultaat is betrouwbaar en de techniek bestaat erin om de chromosomen zichtbaar te maken. De grootte en de aard van deze chromosomen zijn bij man en pop immers verschillend en kunnen dan via de microscoop vastgesteld worden. Voordelen Het volstaat om een paar onbevuilde (verse) veertjes te plukken De veertjes kunnen met de post opgestuurd worden De vogel moet niet meer vervoerd te worden De vogel moet niet verdoofd worden (minimum aan stress) Deze methode kost ongeveer 13 à 15 euro. Nadelen Het onderzoek moet gebeuren in een medische faculteit (vb dierengeneeskunde) De termijn tussen het opsturen en het resultaat kan sterk variëren Deze methode is niet toepasbaar bij alle vogelsoorten (vb vinkachtigen of kanaries) Bij sommige vogels vertonen man en pop eenzelfde of een afwijkend chromosomenpatroon DE ENDOSCOPIE Dit is vergelijkbaar met een kijkoperatie waarbij een kleine insnijding wordt gedaan. De endoscoop wordt in de buikholte gebracht om het geslachtsorgaan te gaan bekijken (vb eierstokken) Voordelen Na het bekijken is er een onmiddellijk resultaat Er kunnen ook bepaalde afwijkingen of misvormingen vastgesteld worden Nadelen De vogel moet naar de bestemming worden gebracht De vogel moet verdoofd worden, wat soms een risico inhoudt Vakmanschap is vereist om inwendige beschadiging te voorkomen Er kunnen nadien altijd complicaties optreden (vb onvoorziene infecties) Niet alle vogels zijn geschikt om een endoscopie op uit te voeren (vb te vet) De vogels moeten evenwel een bepaalde omvang hebben (niet voor kleine vogeltjes) De ingreep is ook vrij duur DE ZANG EN HET GEDRAG Het is algemeen geweten dat mannelijke vogelpartners tijdens de kweekperiode uitbundig hun liedje laten weerklinken. Deze methode wordt door de liefhebber het meeste toegepast om het geslacht te bepalen, maar het seksen via de zang is niet altijd evident of zo eenvoudig als men denkt. - sommige soorten zingen bijna nooit - andere soorten zingen bijna onhoorbaar (vb nonnensoorten) - of bij nog andere soorten zingen zowel de man als de pop (vb cini’s) Misschien vandaar het spreekwoord: ‘ieder vogeltje zingt zoals hij gebekt is’ ! Voordelen Geldelijk kost het de liefhebber niets, buiten wat tijd en geduld hebben Bij de meeste prachtvinken zal het mannetje baltsen voor de aandacht van de pop te trekken Nadelen Bij de observatie zullen poppen uiteraard niet reageren (of ook zingen) Bij mannen die niet in kweekconditie verkeren gebeurt er ook niets Er bestaat dan nog altijd twijfel aangaande het juiste geslacht Men kan de drift een beetje stimuleren door de betrokken exemplaren apart te zetten en dan liefst in elkaars gezichtsveld. Met wat geluk volgt er bij de man na enkele dagen dan toch een reactie. GESLACHTSGEBONDEN MUTATIES Laten we de geslachtsgebonden bruinfactor als voorbeeld nemen. We koppelen hierbij een bruine man aan een grijze pop. Uit deze combinatie zijn alle bruine jongen dus poppen en alle grijze jongen zijn mannen (maar split voor bruin) . Hier helpt de kleur ons dus bij de geslachtsbepaling. Gaan we deze grijze man (split voor bruin) terug koppelen aan een bruine pop, dan krijgen we zowel bruine mannen als bruine poppen en ook een deel splitvogels. Op deze manier staan we terug voor hetzelfde raadsel! DE PENDEL Sommige kwekers doen geslachtsbepaling door middel van een pendel. Dit is een stukje niet magnetisch (edel?)metaal aan een koortje. Het wordt boven de aars van de vogel gehouden en een paar maal op en neer bewogen. Als de pendel heen en weer slingert als een pendule, dan is het exemplaar een man. Verkrijgen we een draaiende beweging dan is het een pop. Concentratie en de nodige overtuiging is bij deze gedachtegang heel belangrijk. Men heeft sowieso altijd 50% kans dat het juist is! VOEDING EN VERLICHTING In de vrije natuur zou het overvloedige aanbod van een bepaald type voedsel invloed hebben op het geslacht van de jongen. Mannetjes kunnen meerdere popjes bevruchten en bij een lang aanhoudend voedseltekort zou de natuur zorgen voor een groter aantal poppen om de soort in stand te houden. Op deze wijze zouden er toch nog voldoende jongen geboren worden. Dit zal echter niet eenvoudig zijn om het in praktijk om te zetten, want deze aanpassing in de natuur gebeurde ook niet op één dag. In gesloten kweekruimtes zou ook het type verlichting een zekere rol kunnen spelen. Dit zijn echter veronderstellingen en waarschijnlijk is dit niet voor alle exotensoorten van toepassing! UITWENDIGE FACTOREN EN BIJHORENDE TIPS Vogels die uitwendig een opmerkelijk kleurverschil in de bevedering laten zien, geven dus weinig problemen om het onderscheid tussen man en pop vast te stellen. Dit fenomeen geslachtsdimorfisme kunnen we vaststellen bij oa. de zebravink, de ceresamadine, de gouldamadine… enz! Hetzelfde geldt voor de kleuroverdracht van zuivere geslachtsgebonden mutaties zoals de Ino-factor bij de meeuwen. Een ino-man zal in het nageslacht rechtstreeks ino-poppen voort brengen. Bij de meeste soorten is het verschil helemaal niet opvallend, maar kunnen bepaalde tips toch helpen om het man/pop geslacht te bepalen.