GESLACHTSBEPALING BIJ VOGELS
Beste liefhebbers,
Om
vogeltjes
te
kweken
is
het
uiteraard
belangrijk
om
over
een
koppeltje
te
beschikken,
namelijk
een
man
en
een
pop.
Bij
sommige
soorten
kunnen
wij
onmiddellijk
het
geslacht
bepalen
via
de
uitwendige
kenmerken.
In
dit
geval
vertonen
man
en
pop
dan
een
verschillend
kleurpatroon
in
de
bevedering.
Maar
soms
is
dit
niet
het
geval
en
moeten
we
andere
(of
medische)
methodes
aanwenden.
Het
is
natuurlijk
aan
de
liefhebber
om
te
beslissen
of
hij
een
positief
voordeel
kan
halen
uit
de
beschreven
methodes.
Soms
kan
een
nauwkeurige
observatie
van
de
betrokken exemplaren ook enig uitsluitsel brengen.
DE DNA-TEST
Deze relatief nieuwe methode is ondertussen al enkel jaren ingeburgerd. Het resultaat is betrouwbaar en de
techniek bestaat erin om de chromosomen zichtbaar te maken. De grootte en de aard van deze chromosomen zijn
bij man en pop immers verschillend en kunnen dan via de microscoop vastgesteld worden.
Voordelen
Het volstaat om een paar onbevuilde (verse) veertjes te plukken
De veertjes kunnen met de post opgestuurd worden
De vogel moet niet meer vervoerd te worden
De vogel moet niet verdoofd worden (minimum aan stress)
Deze methode kost ongeveer 13 à 15 euro.
Nadelen
Het onderzoek moet gebeuren in een medische faculteit (vb dierengeneeskunde)
De termijn tussen het opsturen en het resultaat kan sterk variëren
Deze methode is niet toepasbaar bij alle vogelsoorten (vb vinkachtigen of kanaries)
Bij sommige vogels vertonen man en pop eenzelfde of een afwijkend chromosomenpatroon
DE ENDOSCOPIE
Dit is vergelijkbaar met een kijkoperatie waarbij een kleine insnijding wordt gedaan. De endoscoop wordt in de
buikholte gebracht om het geslachtsorgaan te gaan bekijken (vb eierstokken)
Voordelen
Na het bekijken is er een onmiddellijk resultaat
Er kunnen ook bepaalde afwijkingen of misvormingen vastgesteld worden
Nadelen
De vogel moet naar de bestemming worden gebracht
De vogel moet verdoofd worden, wat soms een risico inhoudt
Vakmanschap is vereist om inwendige beschadiging te voorkomen
Er kunnen nadien altijd complicaties optreden (vb onvoorziene infecties)
Niet alle vogels zijn geschikt om een endoscopie op uit te voeren (vb te vet)
De vogels moeten evenwel een bepaalde omvang hebben (niet voor kleine vogeltjes)
De ingreep is ook vrij duur
DE ZANG EN HET GEDRAG
Het is algemeen geweten dat mannelijke vogelpartners tijdens de kweekperiode uitbundig hun liedje laten
weerklinken. Deze methode wordt door de liefhebber het meeste toegepast om het geslacht te bepalen, maar het
seksen via de zang is niet altijd evident of zo eenvoudig als men denkt.
-
sommige soorten zingen bijna nooit
-
andere soorten zingen bijna onhoorbaar (vb nonnensoorten)
-
of bij nog andere soorten zingen zowel de man als de pop (vb cini’s)
Misschien vandaar het spreekwoord: ‘ieder vogeltje zingt zoals hij gebekt is’ !
Voordelen
Geldelijk kost het de liefhebber niets, buiten wat tijd en geduld hebben
Bij de meeste prachtvinken zal het mannetje baltsen voor de aandacht van de pop te trekken
Nadelen
Bij de observatie zullen poppen uiteraard niet reageren (of ook zingen)
Bij mannen die niet in kweekconditie verkeren gebeurt er ook niets
Er bestaat dan nog altijd twijfel aangaande het juiste geslacht
Men kan de drift een beetje stimuleren door de betrokken exemplaren apart te zetten en dan liefst in elkaars
gezichtsveld. Met wat geluk volgt er bij de man na enkele dagen dan toch een reactie.
GESLACHTSGEBONDEN MUTATIES
Laten
we
de
geslachtsgebonden
bruinfactor
als
voorbeeld
nemen.
We
koppelen
hierbij
een
bruine
man
aan
een
grijze
pop.
Uit
deze
combinatie
zijn
alle
bruine
jongen
dus
poppen
en
alle
grijze
jongen
zijn
mannen
(maar
split
voor bruin)
. Hier helpt de kleur ons dus bij de geslachtsbepaling.
Gaan
we
deze
grijze
man
(split
voor
bruin)
terug
koppelen
aan
een
bruine
pop,
dan
krijgen
we
zowel
bruine
mannen als bruine poppen en ook een deel splitvogels. Op deze manier staan we terug voor hetzelfde raadsel!
DE PENDEL
Sommige
kwekers
doen
geslachtsbepaling
door
middel
van
een
pendel.
Dit
is
een
stukje
niet
magnetisch
(edel?)metaal
aan
een
koortje.
Het
wordt
boven
de
aars
van
de
vogel
gehouden
en
een
paar
maal
op
en
neer
bewogen.
Als
de
pendel
heen
en
weer
slingert
als
een
pendule,
dan
is
het
exemplaar
een
man.
Verkrijgen
we
een
draaiende
beweging
dan
is
het
een
pop.
Concentratie
en
de
nodige
overtuiging
is
bij
deze
gedachtegang
heel
belangrijk.
Men
heeft
sowieso
altijd 50% kans dat het juist is!
VOEDING EN VERLICHTING
In
de
vrije
natuur
zou
het
overvloedige
aanbod
van
een
bepaald
type
voedsel
invloed
hebben
op
het
geslacht
van
de
jongen.
Mannetjes
kunnen
meerdere
popjes
bevruchten
en
bij
een
lang
aanhoudend
voedseltekort
zou
de
natuur
zorgen
voor
een
groter
aantal
poppen
om
de
soort
in
stand
te
houden.
Op
deze
wijze
zouden
er
toch
nog
voldoende
jongen
geboren
worden.
Dit
zal
echter
niet
eenvoudig
zijn
om
het
in
praktijk
om
te
zetten,
want
deze
aanpassing
in
de
natuur
gebeurde
ook
niet
op
één
dag.
In
gesloten
kweekruimtes
zou
ook
het
type
verlichting
een
zekere
rol
kunnen
spelen.
Dit
zijn
echter
veronderstellingen
en
waarschijnlijk
is
dit
niet
voor
alle
exotensoorten
van toepassing!
UITWENDIGE FACTOREN EN BIJHORENDE TIPS
Vogels
die
uitwendig
een
opmerkelijk
kleurverschil
in
de
bevedering
laten
zien,
geven
dus
weinig
problemen
om
het
onderscheid
tussen
man
en
pop
vast
te
stellen.
Dit
fenomeen
geslachtsdimorfisme
kunnen
we
vaststellen
bij
oa.
de
zebravink,
de
ceresamadine,
de
gouldamadine…
enz!
Hetzelfde
geldt
voor
de
kleuroverdracht
van
zuivere
geslachtsgebonden
mutaties
zoals
de
Ino-factor
bij
de
meeuwen.
Een
ino-man
zal
in
het
nageslacht
rechtstreeks
ino-poppen
voort
brengen.
Bij
de
meeste
soorten
is
het
verschil
helemaal
niet
opvallend,
maar
kunnen
bepaalde
tips toch helpen om het man/pop geslacht te bepalen.